Eğer dünyayı bir çöp tenekesine benzetecek olursak ve kendimizi de bu çöp tenekesinde yaşayan mikroplar olarak görürsek, birer mikrop olarak “nasıl daha iyi bir hale getirebilirim yaşadığım yeri?” sualiyle baş başa kalmış olarak bulmayız belki kendimizi. Lâkin hayal gücümüzü kullanmak suretiyle böyle garip bir soruyla baş başa kalmış bir mikrop olduğumuzu farzedelim gene de kısa bir süreliğine. Edelim bu farzı ki şu yanıtı verebilelim kendimize: “Elbette ki bir mikrop ne kadar becerikliyse temizlik işlerinde biz de işte bu lânetlenmiş adada o kadar başarılı olacağız bu düşünce işlerinde; gerek yok ettiklerimizle, gerekse ürettiklerimizle.”
***
Önceden tasarlanamayan seçimlerle yaşam boyu boğuşmamızın sebebi emredilen şeyler olması ve bizim de düşünmek için bu emredilenlerin dışına çıkmak zorunda olmamız. Seçimini önceden tasarlamayı başarabilenler için pazarlık yapmak artık bir zevktir. Onlar kendi tasarladıkları bu seçimi sonuna kadar savunmaya adarlar hayatlarını. Bu bağlamda David Bowie’nin yaratıcı insanlar hakkında söylediği şu sözler çarpıcıdır bence: “Bizler fikirlerinin üç kişiden daha fazlası tarafından bilinmesi gerektiğini düşünen özürlüleriz; akıl hastanesine kapatılmayanlar sanatın kapısını çalar. Aklı başında bir insan yüzlerce veya binlerce kişiye ne düşündüğünü, neye inandığını söylemeye mecbur hissetmez kendisini; böyle bir şeye ihtiyaç duymaz.”Bunun üzerine röportajı yapan şahıs ona şu soruyu sorar: “Bu aslında herkeste bir parça vardır, tanıklık yapma ve farklılık yaratma isteği…Öyle değil mi?”David Bowie’nin yanıtı açık ve nettir: “Öyle mi? Güzel, demek ki aklım başımda.”Herkes önce kendi kişisel inancını sorgularsa sanırım bir yerlere gelinebilir. Ama tabii bunu yapabilmek için kişilerin belirli bir bilinç ve dolayısıyla da ahlâk düzeyine ulaşmış olmaları gerekir. Bunun için boynuzun mu kulağı, yoksa kulağın mı boynuzu geçtiği gayet önemsizdir; mühim olan boynuzun da, kulağın da olmaları gereken yerde olmalarıdır, zira kafasında eksiklikler olan bir öküzün neler yapacağı hiç belli olmaz.
***
İnsanlar sürekli aynı konu üzerinde ve aynı biçimde, aynı kelimelerle düşünüyorlarsa beyinlerinin sürekli aynı kısmını aynı şekilde kullanıyorlar demektir. Yani beyinlerindeki pek çok nöron uzun süre kullanım dışı kalırken, hep aynı nöronlar hep aynı biçimlerde ilişkiye giriyor olduğu için zaman içerisinde bönleşme ve dar kafalılık zuhur eder. Bu durumun ortadan kalkması için nöronlar arasında kısa devre yapılmalıdır. Yani önce mevcut nöron ilişkileri alt üst edilmelidir ki yeni nöron ilişkileri ortaya çıkabilsin. Bu işlem beyinde gerçekleşecek içsel patlamalarla, içe dönük infılâklarla mümkün kılınabilir. İçsel patlamalar ise ya yeni dil kullanımlarıyla veyahutta yeni görsel-işitsel imaj kullanımlarıyla mümkün kılınabilir. Edebiyat, resim, sinema, müzik, felsefe gibi üretim alanlarının asıl işlevi bu içe dönük infılâkları hayata geçirmek olagelmiştir. Bu vesileyle tarihsel süreçte ilk bakışta akıl dışı gibi görülen şeylerin uzun vadede son derece akıllıca ve gerekli şeyler olduğu gözlenmiştir. Mevcut egemen yapı içerisinde bir anlam ifade etmeyen pek çok şey yapı değiştikçe anlam kazanagelmiş, yeni anlam dünyalarına kapılar aralar olmuştur. Durağanlığa müdahale ederek daha önce iletişim halinde olmayan nöronları uyararak birbirleriyle aktif bir ilişkiye sokar sanat. Düşüncenin belirli kalıplardan kurtulmasına hizmet edegelmiş sanatsal teknikler bugün mevcut sistemin muhafazasına yönelik manipülasyon tekniklerine dönüştürüldü kapitalist ayaktakımı tarafından.
***
Normal bir insanda birbiriyle iletişime geçmeyen nöronlar vardır beyinde. Ve işte birbiriyle iletişim halinde olmayan bu nöronlar, daha doğrusu bu nöronların birbirleriyle iletişim halinde olmaması bilinç düzeyinde boşluklar, bilinçli düşüncede kopukluklar yaratır. Bu boşluklara ve kopukluklara bilinçdışı derler. Yani bilinçdışı denilen şey aslında bilinçteki boşluklara, mevzuyu metaforlaştırmak gerekirse kara veya beyaz noktalara verilen addır. Reklâmlar veya Hollywood’da çekilen filmler sanatsal teknikleri kullanmak suretiyle sadece bilince değil, o boşluklara da hitap eder hale gelmiştir. Yani işte mesela tıpkı sanat gibi daha önce iletişim halinde olmayan nöronları birbirleriyle ilişki içerisine sokarak beynin o ana dek kullanılmayagelmiş kısımlarını harekete geçirir reklâmlar ve bazı filmler. Artık en sıradan reklâmlar, en abuk subuk filmler bile sanatsallaşmış, daha doğrusu sanatsal teknikleri daha başka emeller, kötü emeller için kullanmaya başlamıştır. Yani reklâmcılar sanatsal teknikleri kullanmak suretiyle bilinçdışı dürtüleri sömürmeyi marifet beller hale gelmiş, böylelikle de hiç ihtiyacımız olmayan birtakım malları satın almaya meyletmişizdir biz. Hiç gereği yokken boyumuzdan büyük borçlar altına girip zaman içerisinde çatır çutur eziliriz. Borçlarını ödeyemeyince bunalıma girip intihar edenlerimiz olur.
***
Düşünce otomatikleşerek beynin içinden bir yerden ve/fakat kime ait olduğu bilinmeyen bir ses gelir. Bir nokta vardır ki özne kendiliğini yitirerek otomatik bir şekilde kaleme alır bu iç sesin söylediklerini. Bir noktadan ziyade bir mod, bir ruh halidir aslında burada söz konusu olan. Bilinçdışı denilen boşluğun, yani işte aslında varlıktaki veya düşüncedeki deliğin içinde yitip gider özne. Özne iç sesin nesnesi haline gelip iç sesin söylediklerini kaleme alan bir enstrümana dönüşür böylelikle. Bir yazı yazılmaktadır ama kimseye mal edilemez o noktada bu yazma eylemi. Bir takım sözler zikredilmektedir ama nesnel olarak var olan hiçkimse zikretmemektedir bu sözleri. Otomatik yazım, yani bilinçdışına devredilen hükümdarlık mevcut sisteme hizmet eder, zira bir hiçliğin gölgesinden başka bir şey olmayan bilinçdışı dış kaynaklı nesnelerle doldurulmuş durumdadır iktidar tarafından. Örneğin reklâmların veya Hollywood filmlerinin doğrudan bilinçdışındaki boşluğa yönelttiği nesneler, görsel ve işitsel imgeler bilinçdışının boş kalmış noktalarını doldurmak suretiyle bilinçdışını yeni düşüncelerin ortaya çıkması için gerekli bir boşluk olmaktan çıkarır.
***
Yurdumuzda yaklaşık otuz yıldır her gün aynı konu üzerinde ve aynı kelimeler kullanılarak yazılan gazete yazıları insanımızın algı kapılarını sonuna kadar kapamış, insanımız çok dar bir alanda, hep aynı konu üzerinde ve hep aynı biçimde düşünmeye mahkûm edilmiştir böylece. Zaman içerisinde kemikleşen düşünce kalıpları son derece içe kapalı, sadece ve hep kendi yapay sorunlarıyla alâkadar bir toplum yaratmıştır neticede. Zaten işte bu yüzdendir insanımızın gittikçe bencilleşmek suretiyle sadece ve hep kendini düşünür hale gelmesinin sebebi. Buna dış dünya tarafından empoze edilen izolasyon da eklenince aslında hiç de yeni olmayan şeyler bile yeni addedilir olmuştur. Dış dünyaya açılan tek kapı Türkiye’den geçtiği için ve zaten Türkiye de dış dünyayla mukayese edilince son derece marazi ve içe dönük bir ülke olduğu için durum neredeyse içinden çıkılmaz bir hâl almıştır. Türkiye ile olan ilişkilerin sorunlu bir seyir izlediğini de akılda tutarsak zaten yürekler acısı olan durum akıl almaz bir buhrana sürüklemiştir insanımızı. Bu buhran o boyutlara varmıştır ki psikoz zuhur etmiş ve histeri, nevroz gibi hastalıklar birer yaşam biçimi halini almıştır yurdumuzda.
***
Kuzey Kıbrıs’ta oldukça karanlık bir dünyamız var aslında. O kadar ki bir kâbustan farksız olduğunu düşünüyorum ben bu dünyanın. Görünüşte oldukça mutluymuş izlenimi veren insanların bile içinde fırtınalar kopmakta. Son derece iç karartıcı birer yaşamı var bunların. Bunu anlamak için ermiş olmak gerekmiyor, bilâkis gerçekten iç huzuru yakalamış bir başka insanla karşılaştırmak yeterli olacaktır Kuzey Kıbrıslı şahsiyeti. Ne yazık ki tüm bunlara rağmen Kıbrıs’ta rahat bir yaşam sürdüğüne inanan insan sayısı had safhadadır. Rahat olmadığını iddia edenler ise önlerine üç-beş kuruş daha fazla para atılırsa mutlu olacaklarına inanmaktadır. Acıdır sevgili okur ve/fakat gerçektir tüm bunlar. Kitlesel halüsinasyon o derece korkunç boyutlara varmıştır ki hiçliğin girdaplarında boğulmakta olan bir varlık bile kahkahalarla güler hale gelmiştir mevcut duruma ve onun içinde hapsolmuş bulunan bu garip yaratıklara. İşin içindeki bit yeniklerini saymaktan bitap düşenler olduğu gibi, yorulmak nedir bilmeyenler de vardır ama adamızda. Bilincini içe dönük infılâklara maruz bırakmak heveslisi olanlara varoluş alanı yoktur, lâkin kendisini değiştirmeden toplumu değiştiremeyeceğini bilen bir insan elbette ki böyle bir toplumda her şeye rağmen kendine varoluş alanı yaratmaktan başka çaresi olmadığını da bilir genellikle.
***
Konumuza geri dönecek olursak görürüz ki beyin yıkmakla yaratmak eylemlerinin çatışmasına sahnelik eden bir organdır aslında. Şöyle ki, beynin nasıl çalıştığı, algılama ve anlamlandırma işlemlerinin nasıl gerçekleştiği konusunda son dönemlerde yapılan araştırmalar gösteriyor ki dünya bizim onu algıladığımız gibidir. Yani dünya nasıl olursa olsun bilinç düzeyine ancak beynin süzgecinden geçerek varabileceği için dünyayı sadece algıladığımız gibi görebiliriz. Buna alternatif olarak ünlü Sloven düşünürü Slavoj Zizek dünyanın bizim onu algıladığımız gibi olmadığını kabul etmemiz gerektiğini, gerçek dünyanın beynin algısından bağımsız olduğunu ve bu gerçek dünyanın da algılanamaz olduğunu, bizim dünyayı egemen güçlerin bakış açısıyla görecek şekilde algılamaya programlandığımızı, dolayısıyla da dünyayı değiştirmenin bizim onu algılayış biçimimizi değiştirmekle mümkün olmayacağını söylemektedir son kitabı Paralaks Görüngü’de. Yani mesela her şey çok kötü olduğu halde kişi algısını değiştirerek her şeyi olduğu gibi görmek yerine pembe bir düş aleminde yaşamayı seçiyor ve her şeyin güllük gülistanlık derecesinde güzel olduğunu söylüyorsa sen de takdir edersin ki bu kişi gaflet ve hatta delalet içerisinde kendini kandırmaktadır sevgili okur. Belki dünyayı algılama biçimimizi değiştirmek bir ilk adım olabilir aslında bence. Lâkin bu ilk adım son adım olmamalıdır, ki nitekim değildir de zaten. Yani dünyayı algılama biçimimizi değiştirme işlemini algılanan dünyanın kendisinin değiştirilmesi izlemelidir. Bu noktada Marx ve Hegel farkını da görebiliyoruz herhalde. Kısaca hatırlatmak gerekirse Hegel dünyayı farklı algılamanın yolunu göstermişti bizlere, Marx ise bu algısal değişimin dünyanın kendisini değiştirmek yolunda eyleme dönüştürülmesinin gerekliliğinden bahsetmişti kapitalizmi felsefi olarak çökertmek maksadıyla kaleme aldığı Felsefi El Yazmaları adlı kitabında.
***
Marx’ın felsefesi bir ideoloji değil, materyalist bir değişim ve doğa felsefesidir aslında. Marx’ın kendisi bunu daha Demokritos ve Epikuros’un Doğa Felsefeleri Arasındaki Fark adlı doktora tezinde Aeschylus’un Zincire Bağlı Prometheus eserinde Prometheus’un tanrıların uşağı Hermes’e söylediklerini iktibas ederek dile getirmiştir çok net ve kesin şekilde. Bakın ne diyor Berlin’in 1841 Mart’ında kedilerin orgazmik çığlıkları arasında doktora tezini bitirmeye çalışan genç Marx: “Felsefe, kendisinin görünüşte sarsılmış medeni durumuna sevinen o zavallı Mart kedilerine ise, yine Prometheus’un tanrıların uşağı Hermes’e verdiği karşılığı vermektedir”:“Şunu bil ki şu kötü kaderimiSenin köleliğine değişmem bu dünyada.Zeus’a sadık uşak olmaktansaŞu kayanın kulu olmak yeğdir bana.”Marx’ın Alman İdeolojisi adlı kitabı ise bu düşüncesinin kariyeri ilerledikçe güç kazandığının en önemli kanıtıdır; orada ideoloji kavramı masaya yatırılıp doğranmış ve parçaları yem diye sömürgenlere fırlatılmıştır. Pek çoğu bu yemleri bir sokumda yutup Marxizm’i bir ideoloji olarak dışkılamakla kalmamış, hemen akabinde de bu dışkıları kapitalizmin çölünde gübre olarak kullanmak suretiyle dünyanın bir kısmını Las Vegas’laştırırken öteki kısmını istila etmek ve kötü kalpli karanlık kuvvetlere peşkeş çekmek için silah endüstrisinde çalışacak işçilere yedirerek gücüne güç katmıştır. Bu durumda şunu söylemeden edemiyorum sevgili okur: Ölen ölü kalsın, ölmeyenler ölü taklidi yapmaktan vazgeçsin, zira kitlenin taptığı tanrıları onaylamak kitleye yapılabilecek en büyük kötülüktür.
Not: Karl Marx aslında sanıldığı kadar dogmatik bir düşünür değildi. Kendisi daha üniversitedeyken din ve ideoloji eleştirilerine başlamış, Hegel’ci diyalektiği benimsemiş, ve materyalist bir çizgide radikal dönüşümün mümkün kılınması için yazılması ve yapılması gerekenler üzerine kafa yormuştur. Orta-sınıf bir ailenin oğlu olan Marx kafası son derece karışık bir insandı önceleri ama sonra düşüncelerini yerli yerine oturtarak yirminci yüzyılın en önemli düşünürlerinden biri oldu. Üniversite yıllarında kendini içkiye vermiş ve aşk şiirleri yazarak teselli bulmaya çalışmıştı Marx. Gittiği hemen hemen her ülkeden sürgün edilerek gezgin bir serseri portresi çizmek durumunda kalmıştı uzun bir süre, ve/fakat sonra Paris’te zengin bir işadamının oğlu olan Engels’le tanıştı. Marx Paris’te de tutunamayınca Engels’le birlikte Londra’ya giderek dünyaya bunalımlarının damgasını vurdular bu ikisi. Çok sevdiği karısının Marx’a “Kapital’i yazacağına o masadan kalk da biraz kapital yapmaya bak,” dediği söylenir.
(c) cengizerdem
No comments:
Post a Comment